Bitwa pod Cajamarca
— Hiszpański podbój Peru —
Czas	16 listopada 1532 roku
Miejsce	Cajamarca
Terytorium	Peru
Wynik	zwycięstwo Hiszpanów
Strony konfliktu
Hiszpania Imperium Inków
Dowódcy
Francisco Pizarro Atahualpa
Siły
ok. 150 do 280 żołnierzy i 3 działa ok. 4 tys. nieuzbrojonych ludzi
Straty
2 rannych żołnierzy ok. 4 tys.
Położenie na mapie Peru miejsce bitwy
7°09′52″S 78°30′38″W/-7,164444 -78,510556

Bitwa pod Cajamarca – starcie zbrojne, które miało miejsce 16 listopada 1532 r. Była to decydująca bitwa pomiędzy siłami hiszpańskimi dowodzonymi przez Francisco Pizarro a wojownikami Inków dowodzonymi przez Atahualpę. Bitwa, która trwała niecałe pół godziny, kosztowała życie 4 tys. nieuzbrojonych Indian^[a] i zakończyła się aresztowaniem wodza Inków, którego uduszono 29 sierpnia 1533 r.

Przed bitwą |

W roku 1531 hiszpański zdobywca Francisco Pizarro wyprawił się w sile kilkuset ludzi na wyprawę morską wzdłuż południowych wybrzeży Ameryki Południowej. Rok później założył on osadę Piura, pierwsze hiszpańskie miasto na terenie dzisiejszego Peru. We wrześniu tego samego roku Pizarro i jego ludzie rozpoczęli wędrówkę w głąb kraju. Po uciążliwej przeprawie przez tropikalną dżunglę, która kosztowała życie wielu ludzi, Hiszpanie dotarli w końcu na położone kilka tysięcy metrów nad poziomem morza terytorium Inków. Obserwowani bacznie przez wysłanników Atahualpy, którzy donieśli swojemu wodzowi o zamiarach Hiszpanów dotarcia w pobliże jego siedziby, parli dalej. Atahualpa poinformował Hiszpanów o pokojowych zamiarach, na co otrzymał od Pizarra takie same zapewnienie.

Położenie Hiszpanów przed walką |

Wydawałoby się, iż Francisco Pizarro znajdował się w beznadziejnej sytuacji. Dysponował zaledwie 106 żołnierzami piechoty, 62 kawalerzystami i 3 działami. Liczba jego ludzi zresztą waha się według różnych źródeł pomiędzy 150-280 żołnierzy. Hiszpanie uchodzący za bogów nie mogli sobie pozwolić na odwrót, gdyż każda oznaka słabości z ich strony wyraźnie nadwątliłaby ich status. Dla Pizarra jasne było, że doprowadziłoby to do nieuchronnego pościgu i odcięcia drogi odwrotu przez Indian. Jedna z większych twierdz Inków leżała bowiem na tyłach Hiszpanów i służyła Indianom jako garnizon. Bezczynność i przedłużające się rozmowy z Inkami, które mogły zaszkodzić domniemanej boskości Hiszpanów, nie leżały w interesie Pizarra, który wyruszył w końcu w kierunku Cajamarki, leżącej 1000 km w linii prostej od stolicy Inków Cuzco. Hiszpanie dotarli do celu 15 listopada 1532 r.

Położenie Inków przed walką |

Atahualpa miał świadomość swojej olbrzymiej przewagi nad najeźdźcami. Wzdłuż łańcucha górskiego wokół Cajamarki stacjonowały całe oddziały jego doświadczonych w walkach wojowników, wracające właśnie z zakończonej zwycięstwem walki w wojnie domowej przeciwko bratu Atahualpy Huascarowi. Inkowie obawiali się jednak trochę nielicznej, ale za to ekstrawaganckiej armii Hiszpanów, ubranej w zbroje, uzbrojonej w nieznaną im broń i dosiadającej koni. Inkowie zapewniając Hiszpanów o życzliwym nastawieniu wciągali ich w głąb górskiego kraju, gdzie byli w stanie odeprzeć każde ich zagrożenie wykorzystując znakomitą znajomość terenu.

Bitwa |

Inkowie oczekiwali na oddział konkwistadorów pod Cajamarką. Atahualpa obawiał się splądrowania jego magazynów broni przez Hiszpanów. Dlatego po rozmowach z przedstawicielem Hiszpanów Hernando de Soto właśnie do Cajamarki zaprosił wojska Pizarra. Wieczorem 15 listopada Pizarro zwołał swoich oficerów, zarysowując im ogólny plan działań, przypominający konkwistę Corteza w Meksyku. Pizarro zamierzał pojmać władcę Inków. Ponieważ nie było to możliwe w otwartym polu, Pizarro zaprosił Atahualpę do Cajamarki. Władca Inków zaproszenie przyjął. Następnego dnia na czele procesji liczącej 8000 ludzi Inka ruszył w kierunku miasta. Tu nakazał on części swojego wojska rozbicie obozu poza murami miejskimi. Dla siebie i swojej świty (4000-5000 Indian) zażądał kwater, które Hiszpanie zgodzili się przygotować w zamian za oddanie broni na znak zaufania i przyjaznych zamiarów. Rozbrojonych Inków Hiszpanie wpuścili do miasta. Oni sami jednak starannie ukryli własną broń. W mieście Indianie wpadli w zastawioną przez Pizarra pułapkę. Dominikanin Vicente de Valverde podszedł z Biblią i krucyfiksem w ręku do Atahualpy i przemówił „Słuchaj słowa Bożego”. Gdy Atahualpa przerwał mu i zapytał, gdzie usłyszy to słowo, Valverde wręczył mu Biblię. Ponieważ Atahualpa nie znał języka pisanego Hiszpanów, przyłożył księgę do ucha. Nie usłyszawszy zapowiedzianego słowa cisnął on nią w twarz dominikanina. Pizarro, który obserwował to wydarzenie z oddali, uznał tę profanację za sygnał do ataku. Istotne jest także, że Valverde zażądał zarazem od inkaskiego monarchy, w imieniu Boga i króla Hiszpanii, poddania się władzy Jego Królewskiej Mości i przyjęcia wiary chrześcijańskiej. Była to po prostu specjalna formuła wezwania do nawrócenia zwana requerimiento, po wygłoszeniu której, jeśli Indianie nie chcieli się podporządkować, prawo hiszpańskie zezwalało na użycie siły. Nie bez powodu świadek wydarzeń i kronikarz hiszpański zarazem, Pedro Pizarro (krewny Franciska) informuje czytelnika o tym fakcie, a także o bardzo wrogiej rzekomo odpowiedzi Atahualpy. W ten sposób brutalny czyn Franciska Pizarro i jego kompanii został usankcjonowany prawnie^[1]. Hiszpanie rozpoczęli ostrzał z dział i arkebuzów, po czym ruszyli do ataku na białą broń, masakrując 4000 Indian. Aby wzmocnić efekt paniki wśród Indian, Hiszpanie wzmogli hałas używając trąbek i przypiętych do uprzęży końskiej dzwonków^[1]. W trakcie ataku do niewoli dostał się Atahualpa. Pedro Pizarro tymczasem podaje znaną legendę mówiąca o tym, że jedyna rana jaką Hiszpanie odnieśli tamtego dnia to rana w rękę samego Franciska Pizarro, którą otrzymał chcąc osłonić od ciosu Atahualpę^[1]. Tymczasem powracająca armia główna Inków (według różnych źródeł 20 tys. do 80 tys. wojowników) pozbawiona wodza nie była w stanie pomóc swojemu władcy.

Zwycięstwo Hiszpanów było wynikiem niedocenienia ich sił przez władcę Inków, mimo kilkutygodniowych obserwacji i sprawozdań jego wysłanników. Przyczyniły się do niego także przepowiednie Inków, mówiące o białych, brodatych mężczyznach mających przynieść zgubę państwu Inków. Przerażenie siały także widziane po raz pierwszy konie, które dla wielu Indian były istotami z innego świata. Inkowie nie znali także taktyki przygotowywania zasadzek. Przeciwko broni ze stali ich skórzane odzienie nie stanowiło żadnej ochrony.

Uwagi |

Przypisy |

Bibliografia |

• John Hemming: The Conquest of the Incas. New York/London: Harcourt, 2004. ISBN 978-0-1562-2300-3.


• I. P. Magidowicz: Historia poznania Ameryki Środkowej i Południowej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. ISBN 83-01-00101-1.


• Andrzej Tarczyński: Historyczne Bitwy: Cajamarca 1532. Warszawa: Wydawnictwo Belllona, 2006. ISBN 83-11-10362-3.