ნიკიფორე ირბახი, კრისტოფორო დე კასტელი

ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილი (ნიკიფორე ირბახი) (დ. დაახლოებით 1585 — გ. 1658) — ქართველი სასულიერო და პოლიტიკური მოღვაწე, დიპლომატი, მწიგნობარი, პირველი ქართული ნაბეჭდი წიგნის ერთ-ერთი გამომცემელი.

ბიოგრაფია |

8 წლისა სწავლა-განათლების მისაღებად გააგზავნეს იტალიაში, სადაც კათოლიკეთა ბერძნულ სკოლაში მიებარა სასწავლებლად. იქვე აღიკვეცა კათოლიკე ბერად. დაახლოებით 1608 წელს საქართველოში დაბრუნდა და კახეთის მეფის თეიმურაზ I-ის კარის მოძღვარი გახდა. 1614 წელს შაჰ-აბას I-ის საქართველოში ლაშქრობის დროს, იერუსალიმში წავიდა. 1625 წელს ანტისპარსული კოალიციის შექმნის თაობაზე მოსალაპარაკებლად, თეიმურაზ I-ის დავალებით, დიპლომატიური მისიით გაემგზავრა ევროპაში.

ნიკიფორე ირბახის ცხოვრების გზა წააგავს სულხან-საბა ორბელიანის გზას. თეიმურაზ I-ის დავალებით იგი მიემგზავრება ევროპაში და 1626-1629 წლებში უკვე მოიხსენიება როგორც თეიმურაზის ელჩი პაპ ურბან VIII-ის კარზე. ამ პერიოდშივე იგი ეწვია ესპანეთის მეფე ფილიპე II-ს, რომელიც მაშინ ევროპაში მიმდინარე ოცდაათი წლის ომშია ჩაბმული. რომში ყოფნისას ჩოლოყაშვილმა აქტიური მონაწილეობა მიიღო ქართული ბეჭდვითი წიგნის გამოცემაში. 1629 წელს მისი დახმარებით ჩამოისხა ქართული ანბანი. მისიონერული მიზნებით სტეფანო პაოლონისთან ერთად მან რომშივე შეიმუშავა და გამოსცა პირველი ქართული ნაბეჭდი წიგნები: ქართულ-იტალიური ლექსიკონი და „ლოცვანი“ ქართულ ენაზე. 1629 წელსვე ჩოლოყაშვილი საქართველოში დაბრუნდა თეატინელთა ორდენის მისიონარებთან ერთად და იმავე წელს გახდა მეტეხის ტაძრის წინამძღვარი. მაშინდელი მიმოწერა მისიონერებს, პაპსა და ქართველ მეფეს შორის ადასტურებს, რომ ნიკიფორე ირბახი შუამავლობდა ურბან VIII-სა და თეიმურაზ I-ს შორის ქართული ეკლესიის რომთან შეერთებას (ე. წ. უნიას). 1632 წელს, როდესაც თეიმურაზ I იძულებული შეიქმნა იმერეთის სამეფოსთვის შეეფარებინა თავი, ჩოლოყაშვილი სამეგრელოს მთავრის ლევან II დადიანის უახლოესი თანამშრომელი და მისი ვრცელი პოლიტიკური გეგმების სულისჩამდგმელი გახდა. მისიონერები მას დადიანის კარის სახლთუხუცესად იხსენიებენ.

1643-1649 წლებში ჩოლოყაშვილი კვლავ იერუსალიმშია ქართველთა ჯვრის მონასტრის წინამძღვრად. 1650 წელს ის საქართველოში ბრუნდება. ჯერ იმერეთის სამეფოს კარზე იმყოფებოდა, შემდეგ კვლავ ლევან II დადიანთან, რომლის ხელისშეწყობითაც 1656-1657 წ. სამეგრელოსა და აფხაზეთის კათოლიკოსი ხდება. 1657 წელს, ლევან II დადიანის გარდაცვალების შემდეგ, ოდიშის ახალმა მთავარმა ვამეყ III-მ სხვა თავის მოწინააღმდეგეთა შორის ჩოლოყაშვილიც შეიპყრო და საპყრობილეში მოათავსა, სადაც იგი გარდაიცვალა.

ჩოლოყაშვილის მრავალმხრივი საქმიანობა მიმართული იყო საქართველოს პოლიტიკის და კულტურის აღორძინებისაკენ. თანამედროვენი მას უწოდებდნენ ბრძენსა და ფილოსოფოსს, რიტორს, "ღირსსა ყოვლისა სიკეთისა".

ლიტერატურა |

• თამარაშვილი მ., ისტორია კათოლიკობისა ქართველთა შორის, ტფ., 1902;


• 
  აკოფაშვილი გ., ქსე, ტ. 11, გვ. 147, თბ., 1987

ვიკისაწყობში^? არის გვერდი თემაზე:

ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილი

ხ • გ • რ საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურები მცხეთის (ქართლის) მთავარეპისკოპოსები იოანე I იაკობი იობი ელია I სვიმონ I იონა გრიგოლ I ბასილ I მობიდანი იოველ I გლონოქორი მიქაელ I არაქართულ წყაროებში მოხსენიებული მღვდელთმთავრები: მოსე • იერემია ქართლის კათოლიკოსები პეტრე I სამოელ I გაბრიელ I თავფაჩაგ (თავფეჩაღ) I ჩიმაგა I საბა (დასაბია) I ევლალე I მაკარი სამოელ II სვიმონ II სამოელ III სამოელ IV ბართლომე კირონ I იოანე II ბაბილა თაბორი სამოელ V ევნონი თავფაჩაგ II ევლალე II იოველ II სამოელ VI გიორგი I კირიონ II იზიდ-ბოზიდი თეოდორე I პეტრე II მამაი იოანე III გრიგოლ II კლემენტოსი სარმეანე თალალე მიქელ II სამოელ VII კირილე I გრიგოლ III სამოელ VIII გიორგი II გაბრიელ II ილარიონი არსენ I ევსუქი ბასილ II მიაქელ III დავით I არსენ II ერთიანი საქართველოს კათოლიკოსები და კათოლიკოს-პატრიარქები იოანე IV ოქროპირი სვიმონ III მელქისედეკ I იოანე V ოქროპირი ექვთიმე I გიორგი III გაბრიელ III დიმიტრი ბასილ III იოანე VI სვიმონ IV გულაბერისძე საბა II/ილია I ნიკოლოზ I გულაბერისძე მიქელ IV თეოდორე II ბასილ IV იოანე VII ეტიფანე ექვთიმე II არსენ III გიორგი IV ნიკოლოზ II მიქელ V არსენ IV ევდემონი ნიკოლოზ III აბრაჰამ I ექვთიმე III ბასილი V დოროთეოზ I შიო I ნიკოლოზ IV გიორგი V ელიოზი მიქელ VI დავით II თეოდორე III დავით III გუბელაძე შიო II დავით IV მარკოზი დავით V ნიკოლოზ V ევაგრე აბრაამ II ეფრემ I დოროთეოზ II იოანე VIII დიონისე ბასილ VI მელქისედეკ II მალაქია გერმანე ნიკოლოზ VI სვიმონ V ზებედე I დომენტი I ნიკოლოზ VII ნიკოლოზ VIII დოროთეოზ III დომენტი II ზებედე II იოანე IX ქრისტეფორე I ზაქარია ევდემოზ I ქრისტეფორე II დომენტი III ნიკოლოზ IX იოანე X ევდემოზ II დომენტი IV ბესარიონი კირილე II ნიკოლოზ X ანტონ I ბაგრატიონი იოსები ანტონ II ბაგრატიონი დასავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები სვიმეონი ნიკოლოზი არსენი დანიელი იოვაკიმე სტეფანე მალაქია I ევდემონ I ეფთვიმე I მალაქია II გრიგოლ I მაქსიმე I ნიკოლოზ ჩოლოყაშვილი ზაქარია სვიმონი ევდემონ II ეფთვიმე II დავითი გრიგოლ II ბესარიონი გერმანე იოსები მაქსიმე II დოსითეოს ქუთათელი საქართველოს ეგზარქოსები ვარლამი თეოფილაქტე იონა მოსე ევგენი ისიდორე ევსევი იოანიკე პავლე პალადი ვლადიმერი ფლავიანე ალექსი I ნიკოლოზი ნიკონი ინოკენტი ალექსი II პიტირიმე პლატონი სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები კირიონ II საძაგლიშვილი ლეონიდე ოქროპირიძე ამბროსი ხელაია ქრისტეფორე III ციცქიშვილი კალისტრატე ცინცაძე მელქისედეკ III ფხალაძე ეფრემ II სიდამონიძე დავით V დევდარიანი ილია II შიოლაშვილი