ცარცული სისტემა ლიტერატურა | სანავიგაციო მენიუICS Timescale Chart
გეოლოგიური პერიოდები
ევროპისმეზოზოური ჯგუფისიურულ სისტემას (პერიოდს)პალეოგენურ სისტემას (პერიოდს)1822პარიზის აუზშისექციადსართულებადბერიასულივალანჟინურიჰოტრივულიბარემულინეოკომურ ზესართულადკონიაკურისანტონურიკამპანურიმაასტრიხტულისენონურ ზესართულადწყნარი ოკეანისგონდვანისგვიმრანაირებიშიშველთესლიანებიფარულთესლიანებიქვეწარმავლებიდინოზავრებიმფრინავი ხვლიკებიმოლუსკებიამონიტებიბელემნიტებიმეზოზოური ერისათვისამონიტებიბელემნიტებირუდისტებიდინოზავრებიმფრინავი ხვლიკები
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
ცარცული სისტემა
Jump to navigation
Jump to search
სისტემა, პერიოდი | სექცია, ეპოქა | სართული, საუკუნე | საუკუნე (Ma) | |
|---|---|---|---|---|
პალეოგენი | პალეოცენი | დანიური | უფრო ახალგაზრდა | |
ცარცული | ზედა ცარცული | მაასტრიხტული | 65,5–70,6 | |
კამპანიური | 70,6–83,5 | |||
სანტონური | 83,5–85,8 | |||
კონიაკური | 85,8–88,6 | |||
ტურონული | 88,6–93,5 | |||
სენომანური | 93,5–99,6 | |||
ქვედა ცარცული | ალბური | 99,6–112 | ||
აპტური | 112–125 | |||
ბარემული | 125–130 | |||
ჰოტრივული | 130–133,9 | |||
ვალანჟინური | 133,9–140,2 | |||
ბერიასული | 140,2–145,5 | |||
იურული | ზედა იურული | ტიტონური | უფრო ძველი | |
| ცარცული სისტემის სტრატიგრაფიული დანაწილების სქემა, სტრატიგრაფიის საერთაშორისო კომისიის მიხედვით[1] | ||||
ცარცული სისტემა (პერიოდი) (სახელი ეწოდა ევროპის ტერიტორიაზე ამ სისტემის ნალექებში საწერი ცარცის ფართო გავრცელების გამო) — მეზოზოური ჯგუფის რიგით მესამე (უკანასკნელი) სისტემა (გეოლოგიური წელთაღრიცხვის მეზოზოური ერის უკანასკნელი პერიოდი). მოსდევს იურულ სისტემას (პერიოდს) და წინ უსწრებს პალეოგენურ სისტემას (პერიოდს). აბსოლუტური გეოქრონოლოგიით ცარცული პერიოდი დაიწყო 135-137 მლნ. წლის წინათ და გრძელდებოდა დაახლოებით 70 მლნ. წელი. ცარცული სისტემა გამოყო 1822 წელს ბელგიელმა გეოლოგმა ჟ. ომელიუს დ’ალუამ პარიზის აუზში.
ცარცული სისტემა იყოფა 2 სექციად, სექციები — სართულებად. ბერიასული, ვალანჟინური, ჰოტრივული და ბარემული სართულები გაერთიანებულია ნეოკომურ ზესართულად, ხოლო კონიაკური, სანტონური, კამპანური და მაასტრიხტული სართულები - სენონურ ზესართულად. იურული პერიოდის ბოლოს მომხდარი ზღვის ვრცელი რეგრესიის შედეგად ადრინდელ ცარცულ ეპოქაში ზღვიური აუზები შემორჩა ხმელთაშუა ზღვის არეში, დასავლეთ ამერიკისა და აღმოსავლეთ აზიის გეოსინკლინურ როფებში, აღმოსავლეთ ევროპის ბაქნის აღმოსავლეთ ნაწილში, ჩრდილოეთ ციმბირში და სხვა ადგილებში. ბაქნების ვრცელი არეები, განსაკუთრებით სამხრეთ ნახევარსფეროში, ხმელეთს წარმოადგენდა. ცარცული პერიოდის შუაში წყნარი ოკეანის პერიფერიის გეოსინკლინურ სარტყლებში გაძლიერდა ტექტონიკური მოძრაობები. გვიანდელ ცარცულ ეპოქაში დედამიწა ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი ტრანსგრესიის შედეგად ზღვამ მოიცვა აღმოსავლეთ ევროპის, ჩრდილოეთ ამერიკის, აფრიკის და ავსტრალის ბაქნების ვრცელი ფართობები. ცარცული პერიოდის ბოლოს განახლდა ტექტონიკური მოძრაობები წყნარი ოკეანის პერიფერიაზე. გვიანდელ ცარცულ ეპოქაში დედამიწის მრავალ ადგილას აღინიშნება მძლავრი ვულკანიზმი. ცარცულ პერიოდში გრძელდებოდა გონდვანის შემდგომი დანაწევრება. ადრინდელი ცარცული ეპოქის ხმელეთის ფლორაში ჭარბობდა გვიმრანაირები და შიშველთესლიანები. გაჩნდა პირველი ფარულთესლიანები, რომლებიც ეპოქის ბოლოს გაბატონდნენ. ხერხემლიანთა ფაუნაში ყველაზე მეტად იყვნენ გავრცელებული ქვეწარმავლები (დინოზავრები და მფრინავი ხვლიკები); გაჩნდა პირველი პლაცენტიანი ძუძუმწოვრები. ზღვიურ უხერხემლოთა ფაუნაში ჭარბობდნენ მოლუსკები, განსაკუთრებით ამონიტები და ბელემნიტები. ცარცული პერიოდის ბოლოს ამოწყდა ამ პერიოდისათვის და საერთოდ მეზოზოური ერისათვის
დამახასიათებელი ცხოველების რამდენიმე ჯგუფი: ამონიტები, ბელემნიტები, რუდისტები, დინოზავრები, მფრინავი ხვლიკები და სხვა ცხოველები.
ცარცული სისტემის ნალექები ყველა კონტინენტზეა გავრცელებული ბურღვით ისინი დადგენილია ოკეანის ფსკერზედაც.
სასარგებლო წიაღისეულიდან ცარცული სისტემის ნალექებში აღსანიშნავია ქვანახშირისა და მურა ნახშირის, ნავთობისა და აირის, რკინის მადნის, მარილების, ფოსფორიტებისა და სხვა საბადოები.
ლიტერატურა |
ჯანელიძე ა., ისტორიული გეოლოგიის მოკლე კურსი, თბ., 1963;
ცაგარელი ა., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, გვ. 187-188, თბ., 1987 წელი.
↑ ICS Timescale Chart.
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- გეოლოგიური პერიოდები
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.092","walltime":"0.110","ppvisitednodes":"value":2461,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":6698,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":649,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":5,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":83,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 91.779 1 -total"," 70.21% 64.438 1 თარგი:ცარცული"," 24.51% 22.498 15 თარგი:Erdzeitalter:Farbe"," 23.34% 21.421 6 თარგი:Period_color"," 10.60% 9.728 1 თარგი:ქსე"," 10.54% 9.671 1 თარგი:Cite_web"," 3.52% 3.231 1 თარგი:Comment"],"cachereport":"origin":"mw1253","timestamp":"20190527094231","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u10eau10d0u10e0u10eau10e3u10dau10d8 u10e1u10d8u10e1u10e2u10d4u10dbu10d0","url":"https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AA%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q44626","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q44626","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2009-02-22T19:53:28Z"(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":135,"wgHostname":"mw1248"););
