მიჰრდატ I-ელის შესახებ რომაელი მწერლები შემდეგს ცნობებს იძლევიან.

35 წლის მახლობლად რომის იმპერატორმა ივერიის მეფეს მიტრიდატს სომხეთის დაპყრობა მიანდოო, — ამბობს ციტიატი^[20]. ხოლო დონ კასიოსი ამავე ამბავს უფრო ვრცლად მოგვითხრობს. ამავე დროის (ე. ი. 35 წლის) მახლობლათო, პართიის მეფე არტაბანმა სომხეთში, არტაქსის სიკვდილის შემდეგ, თავისი შვილი არტაქსი გაამეფა; რადგან ამ საქმეს ტიბერიუსის მხრით არავითარი სასჯელი არ მოყოლია, არტაბანი შეეცადა კაპადოკიაც ხელში ჩაეგდოო. მაგრამ ამავე დროს თავის ქვეშევრდომ პართელებს ისე თავხედურად დაუწყო მოპყრობა, რომ ზოგიერთნი მათგანნი განუდგენ თავის მეფეს და მოციქულის პირით სთხოვეს ტიბერიუსს: მეფე დაგვინიშნეო. ტიბერიუსმა პართელებს გაუგზავნა ტირიდატი, რომელიც სამეფო გვარის ჩამომავალი იყო. ხოლო, რომ მიტრიდატს უფრო ადვილად მიეღო სამეფო უფლება, ტიბერიუსმა ივერიის მეფეს მიტრიდატს წერილობითი ბრძანება გაუგზავნა — სომხეთს შესეოდა, რათა პართიის მეფე არტაბანი იძულებული გამხდარიყო შვილის საშველად გამოლაშქრებულიყო (სასომხეთში), და, ამგვარათ, საკუთარი ქვეყანა პართია დროებით დაეტოებია (რითაც, ალბათ, ტირიდატი ისარგებლებდა და არტაბანის უკმაყოფილო პართელების დახმარებით სულ ადვილად დაიჭერდა პართიის ტახტს). მართლაც ასე მოხდა; მაგრამ ტირიდატი დიდხანს არ მჯდარა (პართიის) ტახტზე: არტაბანმა მოიხმარა სვითები და გაუჭირველათ განდევნა იგი. ასეთი ამბები მოხდა პართიაშიო, დასძენს ისტორიკოსი.

როგორც ტაციტის მოწმობიდან ჩანს, არტაბანის შვილი არსაკი, რომელიც სომხეთში მეფობდა, იმავე 35 წელს მოუკლავთ; იმავე წელს მომკვდარა ივერიის მეფე მიტრიდატ I-იც. ამას შემდეგ ივერიაში გამეფებულა მიტრიდატის შვილი „ფარსმანი“, ანუ ჩვენის წყაროების ფარსმან I-ლი, ხოლო სომხეთში იმავე მიტრიდატის მეორე შვილი, ანუ ფარსმან I-ის ძმა მიტრიდატი.

და მოკუდა რაჲ ადერკი, მეფობდეს შემდგომად მისსა შვილნი მისნი.

ხოლო ამათსა მეფობასა ვესპასიანოს, ჰრომთა კეისარმან, წარმოტყუენა იერუსალემი, და მუნით ოტებულნი ჰურიანი მოვიდეს მცხეთას და დასხდეს ძუელადვე მოსრულთა ჰურიათა თანა, რომელთა თანა-ერთნეს შვილნი ბარაბაჲსნი, რომელი ჯუარცმუასა უფლისასა განუტევეს ჰურიათა უფლისა ჩვენისა იესუჲს წილ.

წარმოავლინა რა მიტრიდატ ძალითა დიდითა ტიბერიოსმან მოუმცნაცა მეფესა ადერკის, რათა იგიცა მწე ეყოს მიტრტიდატს შვილისშვილსა თჳსსა. ხოლო ადერკიმ წარუვლინა მხედრობითა მრავლითა ძის ძეჲვე ფარსმან, მიუღეს პართაგან სომხითი და იქმნა მიტრიდატ მეფე სომეხთა ზედა (ამას უხმობდეს რომაელნი მიტრიდატ ივერსა)...

გამეფდეს რა ქართამ და ბარტომ და განაგებდეს სამეფოსა მათთა სიყვარულით ურთიერთისათა და კეთილითა წესიერებითა; არამედ არა მრავალთა ჟამთა შემდგომად გარდაიცვალა ქართამ მეფე და იქმნა მისწილ მეფედ ძეჲ მისი ფარსმან პირველი. და იყო ესე ფრიად პატივისმცემელნი ბიძისა თვისისა ბარტომ მეფისა და უჩვენებდა ფრიადსა სიყვარულსა; ხოლო ბარტომს უყვარდა იგი უფროს ძეთა თვისთაგან და არცა ერთსა მცირედსაცა საქმესა არა ჰყოფდა თვინიერ კითხვისა ფარსმანისა.

ხოლო ერთა ალვანიისათა არა სათნო უჩნდათ ყოფად ორთა მეფეთა ივერიასა ზედა; არამედ იტყოდეს იგინი. ნუ უკვე ოდეს გვესვას ჩვენ ორნი მეფენი შემოხდეს მათ შორის შური რაჲმე ანუ წინა-აღმდეგი და იხსენების ამით ძალი ივერიელთა და იყვნეს იგინი ამისთვის მწუხარე, განიზრახვიდეს დიდ-შემძლენი მათნი ღონის ძიებითა რაჲთამე განდგომილებასა, რათამცა ჰპოვეს ჟამი მარჯვე და ჰყვეს ძლიერებითა მათითა და საქმისა გამორჩევითა უკეთუ შეუძლეს კვალად ერთ-მეფობა ივერიასა შინა.

მიტრიდატ ივერი ძმაჲ მეფისა ამის ფარსმანისა ჰფლობდა სომხითისა სამეფოსა; არამედ კალიღულამან გარდააგდო ესე ტახტისაგან და შებორკილებული წარიყვანა რომედ წინაშე კაი კეისრისა (ესე იგი წინაშე გაიოზისა), ფარსმან ძმაჲ მისი მეფე ივერთა ცდილობდა ყოვლისა ღონის-ძიებითა შეწევნასა მიტრიდატისასა და უშველაცა.

კლავდიოს კეისარმან შფოთისა ძლით პართიანელთასა და ამბოხებათა პირისპირ რომაელთა, რომელთაცა სომხითიცა დაიპყრეს და მძლავრობდენ მათ განთავისუფლა მიტრიდატ ივერი ბორკილთაგან და მისცა მას მხედრობა და შეწევნა, ფულითაცა და წარმოავლინა იგი კვალად დაპყრობად სომხითისა და მოუწერაცა ფარსმანს ძმასა მისსა მეფესა ივერთასა, „ვითარმედ აღვასრულე მე თხოვილი შენი და განვათავისუფლე ძმაჲ შენი მიტრიდატ პყრობილებისაგან, მივეც მას მხედრობა რათა განსდევნად მუნით წინა-აღმსდეგნი. მე სომხითისა მფლობელობაჲ მომიცემიეს თქვენთვის, შეეწივე ძმასა შენსა და დაადგინე იგი კვალად მეფედ სომხითისა“. მყისვე შემოკრიბნა მეფემან ფარსმან მხედრობანი და შევიდა სომხეთსა, მოვიდა მუნითცა მიტრიდატ მხედრობითა რომაელთათა, განსდევნნეს პართნი და დაიპყრეს სომხითი. ფარსმანმან ჰყო მეფედ ძმაჲ თვისი მიტრიდატ ტახტსა ზედა სომხითისასა და განამტკიცა იგი და თვით ძლევაშემოსილი მიქცა სამეფოდვე თვისად.

ამას შინა განვლო წელიწადმან რაოდენმამე, არა დაივიწყეს განზრახვაჲ თვისი ალვანიელთა, წარავლინნეს საიდუმლოდ კაცნი სპარსეთად, მოიძიეს კაცი ერთი, რომელსა ერქვა მირვან, რომლისასაცა იტყოდენ, ვიტარმედ არს იგი შვილის შვილთაგანი არშაკ ივერიის მეფისა, მოიყვანეს იგი თვის შორის და შეიწივნეს რომელნიმე მთავართაგანნი სპართა, რომელთაცა მოსცეს მათ მხედრობანი, უწოდეს მირვანს მეფედ თვისად და განაცხადეს ამბოხი პირისპირ ფარსმან და ბარტომ ივერთა მეფეთა, რათამცა განსდევნეს იგინი ტახტით თვისით და რათამცა კვალად აღადგინეს ამით ერთ-მეფობა ივერიასა შინა, ვითარცა იყო პირველ.

ამისთვის სთხოვეს ფარსმან და ბარტომმან მიტრიდატ ივერსა, რათა შემწე ეყოს მხედრობითა სომეხთათა ალვანიელთა ზედა და არა თუ თვით შემწე ეყო ძმასა და ბიძასა თვისსა; არამედ დააბრკოლნაცა რომაელნი, რომელთაცა განეზრახათ შველად მეფეთა ივერიისათა.

33 Of the chieftains, Mithridates was the first to induce Pharasmanes to support his attempts by fraud and by force; and bribery agents were discovered, who at a heavy price in gold tempted the attendants of Arsaces to murder. Simultaneously the Iberians in great strength broke into Armenia and gained possession of the town of Artaxata. As soon as the news reached Artabanus, he prepared his son Orodes for the part of avenger, gave him the Parthian forces, and sent men to hire auxiliary troops. Pharasmanes replied by forming a league with the Albanians and calling up the Sarmatians, whose "wand-bearers," true to the national custom, accepted the gifts of both parties and enlisted in opposite camps. The Iberians, however, who controlled the important positions, hastily poured their own Sarmatians into Armenia by the Caspian Way: those advancing to the support of the Parthians were held back without difficulty; for other passes had been closed by the enemy, and the one remaining, between the sea and the extremity of the Albanian mountains, was impracticable in summer, as the shallows are flooded by the Etesian gales. In winter the waves are rolled back by southerly winds, and the recoil of the water inward leaves the beach uncovered.

34 Meanwhile Orodes was devoid of allies; and Pharasmanes, strong in his reinforcements, began to challenge him to engage and to harass him as he drew off, to ride up to his encampments and to ravage the foraging grounds. Frequently he encircled him with outposts almost in the manner of a formal siege; till the Parthians, unaccustomed to these insolences, surrounded the king and demanded battle. Their one strength lay in the cavalry: Pharasmanes was formidable also in infantry, for life in a highland district has trained the Iberians and Albanians to superior hardiness and endurance. They claim to have originated from Thessaly, at the time when Jason, after the departure of Medea with the children she had borne him, retraced his steps, a little later, to the empty palace of Aeëtes and the kingless realm of Colchis. His name survives in many of their institutions, which include an oracle of Phrixus; and, as the belief is held that Phrixus was carried by a ram (whether the word denotes the animal or the figurehead of a ship), it is inadmissible to offer one in sacrifice.

However, when the line of battle had been drawn up on either side, the Parthian dilated on the empire of the East and the lustre of the Arsacian house, as contrasted with the obscure Iberian and his hired soldiery: Pharasmanes called on his troops to remember that they had never felt the Parthian yoke; that the higher their emprize, the greater the honour they would reap from victory, the greater their disgrace and danger if they turned their backs. At the same time, he pointed to his own grim host and to the Median columns in their embroidery of gold — "men on the one hand, booty on the other."

35 In the Sarmatian ranks, however, speech was not limited to a leader: man encouraged man not to permit a battle of archers; better to anticipate matters by a charge and a hand-to‑hand struggle! The encounter, in consequence, wore a variety of aspects. For the Parthians, habituated to pursue or flee with equal art, spread out their squadrons and manoeuvred for room for their flights of missiles: the Sarmatians, ignoring their shorter-ranged bows, rushed on with pike and sword. At times, advance and retreat alternated in the traditional style of a cavalry engagement: then, as though in a locked line of battle, the combatants struggled breast to breast, with a clash of steel, repulsing and repulsed. Then came the Albanians and Iberians, gripping the enemy, unsaddling him, and placing him in double jeopardy between the horsemen striking from above and the infantry dealing closer wounds below. In the meantime, Pharasmanes and Orodes were carrying support to the resolute or succour to the wavering. Conspicuous figures, they recognized each other: a shout, an challenge of javelins, and they spurred to the charge — Pharasmanes with the greater fury, as he wounded his opponent through the helmet. He failed to repeat the blow, his horse carrying him too far past while the bravest of his guards interposed to protect the wounded prince. Still, a falsely credited report of his death demoralized the Parthians, and they conceded the victory.

It was not before Artabanus sought his revenge with the full powers of his empire. The Iberians, with their knowledge of the country, had the better of the campaign; but, in spite of that fact, he showed no signs of withdrawal, had not Vitellius, by assembling the legions and circulating a report that he was on the point of invading Armenia, inspired him with fears of a Roman war. There followed the evacuation of Armenia and the collapse of Artabanus' fortunes, Vitellius tempting his subjects to abandon a king merciless in peace and fatally unfortunate in the field. Sinnaces, therefore, whose hostility, as I have mentioned, was of earlier date, induced his father Abdagaeses, to revolt, along with others, accessory to the project, and now the readier for action owing to the series of reverses; and these were joined by a gradual stream of recruits, whose submission had been due more to fear than to goodwill, and whose spirit had risen with the discovery of responsible leaders. Nothing now remained to Artabanus but the few foreigners acting as his body-guard — homeless and landless men, members of a class neither comprehending good nor regarding evil but feed and fed as the agents of crime. Taking these with him, he hurriedly fled to the remote districts adjoining Scythia; where he hoped that his marriage connections with the Hyrcanians and Carmanians would find him allies: in the interval, the Parthians, tolerant of princes when absent and fickle to them when present, might turn to the ways of penitence.