ამაზასპის და დეროკის ძეები, არშაკუნიანები

აქამდე ყველა ეს ორ-ორი მეფე იყვნენ მოყვრობაში: ერთად – ვიღაცის მოყვრები და ერთად – ვიღაცის მტრები. მაშინ ამ მირდატმა, ქართველმა მეფემ მოიყვანა სპარსელი ცოლი, მეფეების ჩამომავალი და სპარსელების წაქეზებით მტრად გაუხდა ფარსმან ქველს, არმაზელს და განიზრახა ფარსმან ქველის მუხთლად მოკვლა. და მოიპატიჟა მირდატმა ფარსმან ქველი თავის სახლში, ვითომცდა სამეჯლისოდ და მოსალხენად, რაც უთხრა ვიღაცამ ფარსმანს და გაარიდა [საფრთხეს]. ხოლო იგი აღარ მივიდა.
იმ დროიდან გახდნენ ერთმანეთის მტრები და მირდატს ეშველებოდნენ სპარსელები, ფარსმანს კი – სომხები.

და ეს მირდატი იყო კაცი ჯავრიანი და მოსისხლე, ხოლო ფარსმან ქველი იყო კაცი კეთილი და უხვად გამცემელი და შემნდობი, აღნაგობით მშვენიერი, ტანით დიდი და ძლიერი, მხნე მხედარი და მამაცი ბრძოლაში, უშიში როგორც უხორცო და ყველაფრით უმჯობესი ქართლის ყველა მეფეზე, რომლებიც გარდაცვლილნი იყვნენ მის წინ.

ის უყვარდათ მირდატის მხარის ქართველებსაც და სძულდათ მირდატი მოსისხლეობისა და მისი სიავისათვის. და შემოუერთდა მას მირდატის მხარეს მყოფთა უმრავლესობაც, სძლია ფარსმან ქველმა და გააქცია მირდატ მეფე. და წავიდა მირდატი სპარსეთში.

ხოლო მაშინ იყო ფარსმან ქველის სპასპეტი, ასევე ქველი და გოლიათი, სახელად ფარნავაზი. ეს ფარნავაზი ფარსმანის ძუძუმტე იყო, საიმედო, ერთგული და სანდო. და ის დააყენა შიდა ქართლში [ფარსმანმა], მირდატის ადგილას. და, საერთოდ, ფარნავაზი იყო ქართლში სპასპეტად, ხოლო მეფე ფარსმან ქველი დადიოდა [სხვადასხვა მხარეებში] და განაგებდა თავის სამეფოს.

მაშინ მირდატმა გამოიყვანა სპარსელები, ძლიერი სპა, და გამოემართა ფარსმანისკენ. ხოლო ფარსმანმა შემოკრიბა ქართლის სპა და შემოიერთა ძალა სომხეთიდან და მიეგება რკინისხევის ვიწროებში. და დაიწყეს ბრძოლა ბუმბერაზებმა მრავალი დღის განმავლობაში და თუკი გამოჩნდებოდა ბუმბერაზი სპარსელებს შორის, რომელსაც ვერ ებრძოდნენ ქართლისა და სომხეთის ბუმბერაზები, მასთან გადიოდა თვით მეფე ფარსმანი ან მისი სპასპეტი ფარნავაზი და ასე ჯობნიდნენ და სძლევდნენ. და იმ ბრძოლაში მოკლა ფარსმან მეფემ სპარსელების ჩვიდმეტი ბუმბერაზი, ხოლო მისმა სპასპეტმა ფარნავაზმა მოკლა ოცდასამი.

მაშინ იყო სპარსელებს შორის ერთი გოლიათი კაცი, სახელად ჯუმბერი, რომელიც ლომს ხელით იჭერდა. და მან სთხოვა პირისპირ ბრძოლა მეფე ფარსმანს. ხოლო ფარსმან ქველი სიხარულით აღიჭურვა და გავიდა. და შეჰყვირა ორივემ სასტიკი ხმით და შეუტიეს ერთმანეთს და დაიწყეს ბრძოლა ხმლით. და მათი ბრძოლის ხმა ემსგავსა ქუხილისა და ჭექის ხმას. აჯობა ფარსმანმა, ჩამოაგდო და მოკლა და მობრუნდა თავისი სპის მხარეს და დაიძახა ხმამაღლა და უთხრა მათ: „აჰა, მძვინვარე ლომებო, ცხვრები დასეტყვილი!“ მაშინ შეუტიეს ქართველებმა და სომხებმა სპარსელებს და გააქციეს და ამოწყვიტეს და დაატყვევეს ურიცხვი და წავიდა მირდატი ლტოლვილი სპარსეთშივე.

და მეორე წელს კვლავ მოვიდა მირდატი [უფრო] მეტად უძლიერესი სპით. ხოლო ფარსმან ქველმა შემოკრიბა თავისი სპა, მხედრები და ქვეითები და დადგა მცხეთაში, ქალაქში, რადგან არ ჰყავდა სპა მირდატის სპის ოდენა. მოვიდა მირდატი და დადგა ჯაჭვში და ისევ ყოველდღე იბრძოდნენ ბუმბერაზები. და იმ ბრძოლაში მოკლა ფარსმან მეფემ თავისდათავად თორმეტი ბუმბერაზი, ხოლო სპასპეტმა ფარნავაზმა მოკლა თექვსმეტი ბუმბერაზი. მაშინ ფარსმან მეფემ თავისი გულის სიფიცხით აღარ გაითვალისწინა სპარსელების სიმრავლე, არამედ გავიდა განთიადის ჟამს თავისი სპით და [თავს] დაესხა. და მისცა მისმა ბედმა ძლევა: გააქცია მათი რაზმი და ამოწყვიტა ურიცხვი. და წავიდა
მირდატი ლტოლვილი სპარსეთშივე.

და იმ დროიდან განითქვა ფარსმან ქველისა და მისი სპასპეტის, ფარნავაზის სახელი. და გახდა იგი ქართლისა და სომხეთის სპათა წინამძღოლი. და დაიწყო ბრძოლა სპარსელებთან და სპარსეთში შესვლა. და ვეღარასოდეს ვერავინ წინ ვერ უდგებოდა ფარსმან ქველს.

მაშინ სპარსელებმა იხმარეს ეს ხერხი, რომ მოიყვანეს ერთი მზარეული და აღუთქვეს მას დიდი სიკეთე და უთხრეს ასე, რომ: „წადი და შეეხიზნე ფარსმან ქველს და წაიყოლე შენ სასიკვდილე წამალი და შეუზავე [ფარსმანს] მის საჭმელთან და შეაჭამე“. ხოლო წავიდა ის მზარეული და ჰქნა ისე, როგორც უთხრეს იმ სპარსელებმა. და ასე მოკლა ფარსმან მეფე ქველი.

მაშინ შეიქნა გლოვა და ტირილი მთელ ქართველობაში, წარჩინებულებიდან ვიდრე გლახაკებამდე. და ყველა თავში იცემდა [ხელს] ყველა ქალაქსა და დაბაში, რადგან დასხდებოდნენ [ხოლმე] გლოვის მგოსნები და იკრიბებოდა ყველა და ახსენებდნენ ფარსმან ქველის სიმხნევესა და სიქველეს და მშვენიერებასა და სახიერებას და ამბობდნენ ასე: „ვაი ჩვენდა, რადგან მოგვიძია ბოროტმა ბედმა და ჩვენი მეფე, რომლისგანაც გამოხსნილი ვიყავით მტრების მონობისგან, მოიკლა იგი გრძნეული კაცების მიერ და ახლა [კი ხელში] ჩავუვარდით ჩვენ მოსაოხრებლად უცხო მოდგმას“. მაშინ გამოვიდნენ სპარსელები და წამოიყოლეს თან მირდატი და დაიპყრეს ქართლი და მისცეს მირდატს მისი ნაწილი, ხოლო ფარსმანის ნაწილი თვითონ დაიკავეს და დატოვეს ერისთავი არმაზში. ხოლო ფარნავაზ სპასპეტმა წაიყვანა ფარსმან ქველის ცოლი და ძე და გაიქცა და მივიდა სომხეთში, რადგან სომეხთა მეფის ასული იყო ფარსმანის ცოლი. და დაიპყრეს ქართლი მირდატმა და სპარსელების ერისთავმა. ხოლო მეგრელები დაადგნენ
ფარსმანის ძის ერთგულებას. ხოლო იმ დროს მოყვრობდნენ სომხები და ბერძნები. მაშინ სომხების მეფემ შემოიერთა ძალა ბერძნებისგან და გამოემართა საბრძოლველად სპარსელებთან და ქართველებთან. მიუერთდნენ მეგრელები და შეიკრიბა ურიცხვი სიმრავლე. მაშინ მირდატმა და სპარსელების ერისთავმა მოიერთეს ძალა სპარსეთიდან. ხოლო სომხები, ბერძნები და მეგრელები ჩავიდნენ შიდაქართლში და იქ მიეგებნენ სპარსელები და ქართველები მდინარეზე, რომელსაც ჰქვია ლიახვი.