ფიზიკური სიდიდე სექციების სია მაგალითი | ძირითადი და წარმოებული სიდიდეები | განზომილებიანი და უგანზომილებო სიდიდეები | ექსტენსიური და ინტენსიური სიდიდეები | სკალარული, ვექტორული და ტენზორული სიდიდეები | სიმბოლოები | იხილეთ აგრეთვე | სანავიგაციო მენიუ
ფიზიკა
სიმძლავრეSI სისტემაგაუსის ერთეულთა სისტემაSI სისტემაიმპულსის მომენტიძალასიგრძედროლათინურიბერძნულიპოტენციური ენერგიასსითბოტევადობასწნევის
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid blue; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eu003Cimg alt="CEE Spring CEE.xcf" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/100px-CEE_Spring_CEE.xcf.png" decoding="async" width="100" height="65" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/150px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/200px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 2x" data-file-width="548" data-file-height="356" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eვიკიგაზაფხული 2019u003C/au003E დაიწყო! ჩაერთეთ ვიკიმარათონში და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Eu003Cbr /u003E(კონკურსში მონაწილეობამდე გაეცანით მის u003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019/%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019/წესები"u003Eu003Cbu003Eწესებსu003C/bu003Eu003C/au003E)nu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid red; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eu003Cimg alt="UG-GE Wikipedia contest CBP.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/200px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png" decoding="async" width="200" height="81" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/300px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/400px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 2x" data-file-width="1270" data-file-height="512" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003E1 აპრილიდან - 31 მაისის ჩათვლით ჩაერთეთ u003Cbr /u003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eსაბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსშიu003C/au003E!u003Cbr /u003E შემქნით სტატიები და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Enu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
ფიზიკური სიდიდე
სტატიის შეუმოწმებელი ვერსიაJump to navigation
Jump to search
ფიზიკური სიდიდე არის ობიექტის ან მოვლენის ფიზიკური თვისება, რომელიც შეიძლება რაოდენობრივად დახასიათდეს.
ფიზიკური სიდიდის მნიშვნელობა, ესაა რიცხვი (ან რიცხვების მიმდევრობა—ვექტორული და ტენზორული სიდიდეების შემთხვევა), საზომი ერთეულის ჩვენებით. იგი ჩაიწერება ნამრავლის სახით, ამ რიცხვისა და საზომი ერთეულისა — მაგალითად, 10მ, 30წმ, 300ვატი და მისთ.
ფიზიკური სიდიდის მნიშვნელობის განზომილება": ესაა საზომი ერთეული, წარმოდგენილი მის მნიშვნელობაში (იხ. ზემოთ). თუ სიდიდე "ძირითადია"—საბაზისოა, მაშინ ესაა სათანადო საზომი ერთეულის სახელი, ან მისი შემოკლება. მაგალითად სიგრძის მნიშვნელობაში "20მ", განზომილებაა 'მ'=მეტრი; სხვა შემთხვევაში, ის საბაზისო საზომთა ნამრავლი ანდა შეფარდებაა, შესაძლოა ხარისხით, მაგალითად როგორც "თავისუფალი ვარდნის აჩქარების" სიდიდის მნიშვნელობაში: 9,8მ/წმ^2].
ფიზიკური სიდიდის რიცხვითი მნიშვნელობა, მარტივ შემთხვევებში, ესაა რიცხვითი მამრავლი მის მნიშვნელობაში (იხ. ზემოთ). მაგალითად, სიგრძის ზომაში '20მ' რიცხვი 20 არის "სიგრძის მნიშვნელობა", ხოლო 'მ' - განზომილება. სხა შემთხვევებში, რიცხვის ნაცვლად გვაქვს მათი მიმდევრობა—ვექტორული სიდიდის შემთხვევა, ან მართკუთხა ცხრილი (მატრიცა) -- ტენზორული სიდიდეებისათვის.
სექციების სია
1 მაგალითი
2 ძირითადი და წარმოებული სიდიდეები
3 განზომილებიანი და უგანზომილებო სიდიდეები
4 ექსტენსიური და ინტენსიური სიდიდეები
5 სკალარული, ვექტორული და ტენზორული სიდიდეები
6 სიმბოლოები
7 იხილეთ აგრეთვე
მაგალითი |
თუ რაიმე მოწყობილობის სიმძლავრე (P) მოცემულია როგორც
P = 42,3 × 10³ ვტ = 42,3 კვტ,
მაშინ
Р არის სიდიდის აღმნიშვნელი სიმბოლო
42,3 × 10³ არის რიცხვითი მნიშვნელობა
კ აღნიშნავს "კილო" (შეესაბამება 10³)
ვტ აღნიშნავს ვატს, სიმძლავრის ერთეულს SI სისტემაში.
ძირითადი და წარმოებული სიდიდეები |
ძირითადია ფიზიკური სიდიდე, თუ ის არის ერთ-ერთი ერთეულთა მოცემულ სისტემაში. ძირითადი ფიზიკური სიდიდე განიხილება როგორც საბაზისო, დამოუკიდებელი.
წარმოებული ეწოდება ფიზიკური სიდიდეს, თუ ის განისაზღვრება ძირითადი (საბაზისო) სიდიდეებით.
როგორც ვხედავთ, "ძირითადი" და "წარმოებულ" ფიზიკურ სიდიდეთა ცნებები გამოყენებულ ერთეულთა სისტემასთანაა დაკავშირებული.
დღესდღეობით ფიზიკაში ძირითადად გამოიყენება SI სისტემა (თეორიული ფიზიკის ზოგიერთ დარგში ასევე გამოიყენება გაუსის ერთეულთა სისტემა). SI სისტემაში შედის შვიდი ძირითადი სიდიდე და მათგან წარმოებული ერთეულები.
SI სისტემის ძირითადი ერთეულები | ||
|---|---|---|
ერთეული | მოკლე აღნიშვნა | ფიზიკური სიდიდე |
მეტრი | მ | სიგრძე |
კილოგრამი | კგ | მასა |
წამი | წმ | დრო |
ამპერი | ა | დენის ძალა |
კელვინი | °K | ტემპერატურა |
მოლი | მოლ | ნივთიერების რაოდენობა |
კანდელა | კდ | სინათლის ძალა |
ყველა სხვა ფიზიკური სიდიდის ერთეული იწარმოება ამ საბაზისო ერთეულების მეშვეობით.
განზომილებიანი და უგანზომილებო სიდიდეები |
განზომილებიანი ფიზიკური სიდიდე არის ის, რომლის მნიშვნელობაში ერთ-ერთი საბაზისო სიდიდე მაინც მონაწილეობს (0-გან განსხვავვებული ხარისხით).
უგანზომილებო ფიზიკური სიდიდე არის ის, რომლის მნიშვნელობა მხოლოდ რიცხვითაა გამოსახული, განზომილების გარეშე (სინამდვილეში მისი განზომილებაა ესა თუ ის საბაზისო ერთეული, 0-ის ტოლი ხარისხით (იხ.). მაგალითად, მართი კუთხის მნიშვნელობაა "π/2 რადიანი" ანუ "π/2 მ/მ" ანუ "π/2 მ^0" რაც ნათელია კუთხის რადიანებში გაზომვის წესიდან).
ექსტენსიური და ინტენსიური სიდიდეები |
- სიდიდეს ეწოდება ექსტენსიური, თუ მისი მნიშვნელობა შედგენილი სისტემისთვის არის შემადგენელ ქვესისტემათა მნიშვნელობების ჯამი—მაგალითად მოცულობა, მასა და ა. შ);
- ფიზიკურ სიდიდეს ეწოდება ინტენსიური, თუ მისი მნიშვნელობა არ არის დამოკიდებული სისტემის ზომაზე (მაგალითად ტემპერატურა, წნევა და ა. შ.).
ზოგიერთი ფიზიკური სიდიდე როგრიცაა იმპულსის მომენტი, ძალა, სიგრძე, დრო, არც ექსტენსიურია და არც ინტენსიური.
ზოგიერთი ექსტენსიური სიდიდიდან ხდება წარმოებული სიდიდეების განსაზღვრება:
კუთრი სიდიდე არის სიდიდე, რომელიც მიიღება რაიმე სიდიდის მასაზე გაყოფით (მაგალითად კუთრი მოცულობა);
მოლური სიდიდე არის ნივთიერების რაოდენობაზე ნორმირებული სიდიდე (მაგალითად მოლური მოცულობა).
სკალარული, ვექტორული და ტენზორული სიდიდეები |
სკალარული სიდიდე არის სიდიდე რომლის ტენზორული რანგი ნულის ტოლია.
ვექტორული სიდიდე არის სიდიდე რომლის ტენზორული რანგი ერთის ტოლია.
ტენზორული სიდიდე არის სიდიდე რომლის ტენზორული რანგი ერთზე მეტია.
სიმბოლოები |
ფიზიკური სიდიდეების აღსანიშნავად როგორც წესი გამოიყენება ლათინური ან ბერძნული ასოები. სიმბოლოს ხშირად ურთავენ ზედა ან/და ქვედა ინდექსს, რომელიც მიუთითებს ფიზიკური სიდიდის კუთვნილებას, მაგალითად Eп ხშირად აღნიშნავს პოტენციური ენერგიას, ხოლო cp სითბოტევადობას მუდმივი წნევის დროს.
იხილეთ აგრეთვე |
- SI სისტემა
- გაუსის ერთეულთა სისტემა
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- ფიზიკა
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.032","walltime":"0.037","ppvisitednodes":"value":73,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":0,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":0,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":2,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":0,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":0,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"],"cachereport":"origin":"mw1263","timestamp":"20190330224849","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":121,"wgHostname":"mw1332"););
