1690 Događaji | Rođenja | Smrti | Reference | Navigacijski meniuVelika seoba Srba u AustrijuНапуштање Србије и Београда, догађаји непосредно после СеобеSrpske privilegije carskog doma habzburškogИнвитаторија цара Леополда I и привилегије српскеSrbi u SlovačkojTursko osvajanje Srbije 1690 (preview)The New Cambridge Modern History: The ascendancy of France, 1648-88Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth CenturyHrvatska povijest. Drugi dio /Poglavlje V.
1690
redovna godina koja počinje u nedjeljugregorijanskom kalendaruredovna godina koja počinje u srijedujulijanskom kalendaru
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Ezatvoriu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="sh" dir="ltr"u003Eu003Cpu003EOdnedavno informacije vezane uz srpskohrvatsku Wikipediju možete pratiti putem u003Cspan class="plainlinks"u003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://discord.gg/VsYHBcZ"u003EDiscordu003C/au003Eu003C/spanu003E grupe.nu003C/pu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
1690
Idi na navigaciju
Idi na pretragu
- Ovo je članak o godini 1690.
Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
Decenija: | 1660-e 1670-e 1680-e – 1690-e – 1700-e 1710-e 1720-e |
Godine: | 1687 1688 1689 – 1690 – 1691 1692 1693 |
Gregorijanski | 1690 MDCXC |
Ab urbe condita | 2443 |
Islamski | 1101 – 1102 |
Iranski | 1068 – 1069 |
Hebrejski | 5450 – 5451 |
Bizantski | 7198 – 7199 |
Koptski | 1406 – 1407 |
Hindu kalendari | |
| - Vikram Samvat | 1745 – 1746 |
| - Shaka Samvat | 1612 – 1613 |
| - Kali Yuga | 4791 – 4792 |
Kineski | |
| - Kontinualno | 4326 – 4327 |
| - 60 godina | Yang Metal Konj (od kineske N. g.) |
Holocenski kalendar | 11690 |
Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1690 (MDCXC) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u srijedu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
1690 na Wikimedijinoj ostavi
Događaji |
Januar/Siječanj – Mart/Ožujak |
1. 1. - Bitka kod Kačanika: Tatari pobedili Srbe, Nemce i Mađare, Karpoš se izvukao iz Kačanika[1]. Narednih dana: Georg Christian von Holstein povlači vojsku u Niš, ostavlja srpsku posadu u Prokuplju; Karpoš uhvaćen u Kumanovu i nabijen na kolac u Skoplju[2].
9. 1. - General Veterani preuzeo u Nišu komandu nad snagama u Srbiji[2].- januar - Dukađinski sandžakbeg Mahmud-paša Hasanbegović napao i zauzeo Prizren, narod beži iz Peći (patrijarh, deo Pikolominijeve regimente i Srpska milicija beže u Beograd), spaljena Priština, na Kosmetu izbija zaraza, tatarske i turske čete pljačkaju i robe[2]. Pošto je Priština zauzeta uz mnoga zverstva, povlačenje vojske i naroda na čelu s patrijarhom Arsenijem III ide preko Novog Pazara i Studenice[3], do Beograda stižu krajem marta.
18. 1. - Pismeno potvrđen prelazak orahovičkog vladike Jovana Rajića na uniju, sledi mu i iguman Grabovca Jevtimije Negomirović[4][5] (Srbi u Pečuju će 1692-3 odbaciti uniju[6]).
23. 1. - Potpukovnik Antonije Znorić porazio jednu tursku vojsku kod Niša. U ovo vreme: kapetan Banštajn sa Srbima zauzeo Studenicu, opljačkao mnogo stoke u Bijelom Polju, a kapetan Toma Kolašinović sa Albancima nanosi gubitke Mahmud-paši[7].- 23. 1. - Josip, Leopoldov sin, okrunjen za rimsko-njemačkog kralja.
- januar-februar - Tatari drže konje u Pećkoj patrijaršiji, Gašli-paša opljačkao Visoke Dečane, iguman Zaharije umro od posledica zlostavljanja[8].
15. 3. - Znorić napada Peć, kasnije dopire do Sofije i vraća se s plenom u Pirot, kapetan Kučenbah u ovo vreme pljačka Novo Brdo[7].
23. 3. - Pirotski kapetan Šenkendorf napada Pernik, vraća se sa stokom; c. Kapetan Strahinja vodi tešku bitku kod Slatke, za šta će na leto od cara dobiti zlatan lanac i carevu sliku[7].
April/Travanj – Jun/Lipanj |
6. 4. - Leopoldova Invitatorija (Litterae invitatoriae) - poziv balkanskim narodima i zemljama, naročito Albancima, da se dignu protiv Turaka[9][10], po predlogu franjevca Tome Raspasanija[4]. Istog dana i pismo patrijarhu Arseniju III u istom smislu (ovaj to primio 16/26. juna)[11]
15. 4. - Umro erdeljski knez Mihály I Apafi, nasleđuje ga sin Mihály II ali Turci daju podršku Imre Thököly-ju.
- 1. 5. - Bitkom kod Cromdalea je praktično ugušen Prvi Jakobitski ustanak u Škotskoj.
- 19. 5. - Rat kralja Williama: Bitka kod Port Royala - snage engleskog Massachusettsa (William Phips) pobedile u francuskoj Acadiji i zauzele grad.
- 8. 6. - Siddiji razorili tvrđavu Mazagon u engleskom Bombaju.
- 14. 6. - Williamov rat u Irskoj: William III se iskrcao u Irskoj kako bi se obračunao sa Jamesom.
28. 6. (18. 6. po j.k.) - Sabor srpskih crkvenih i svetovnih lica sa austrijskog i turskog poseda u Beogradu, na čelu sa patrijarhom Arsenijem III - odlučeno da izbeglice pređu u Ugarsku i da se borba nastavi odatle, srpski zahtevi formulisani u šest punktacija u vezi crkve i vere[12] (sloboda vere, crkvena samouprava itd.), car Lepold priznat za naslednog vladara srpskog naroda[4]. Patrijarh odlazi u Komoran, sa carem pregovara delegacija episkopa Isaije Đakovića[13].
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan |
1. 7. - Bitka kod Fleurusa: francuska pobeda u Flandriji.
Bitka kod Beachy Heada
9. 7. - Šenkendorf iz Pirota napada Trn, dva dana kasnije Pernik odakle se opet vraća sa stokom[14].
10. 7. - Bitka kod Beachy Heada: Francuzi potukli anglo-holandsku flotu. Napor za obnovu engleske flote će biti podsticaj i za industrijski razvoj.- 10. i 13. 7. - Ofanziva Mustafe Ćuprilića: glavna vojska kreće iz Jedrena; albanske plaćeničke trupe će imati ključnu ulogu u povratku Srbije a učestvuju i jedinice iz Anadolije, Sirije i Egipta; prethodnicu čine tatarski pljačkaši[15].
Dolina reke Boyne
11. 7. - Bitka na Boynu: protestantski kralj William je porazio zbačenog katoličkog kralja Jamesa koji beži nazad u Francusku. Orange Order će kasnije slaviti ovaj događaj 12. jula.
5. 8. (26. 7. po j.k.) - Francuzi zapalili Teignmouth u Devonu - poslednje invadirano mesto u Engleskoj.
10. 8. - Turci osvojili Pirot[15].
12. 8. - Morejski rat: Mlečani (Girolamo Cornaro) osvojili Monemvasiju nakon 17 meseci blokade[16].
18. 8. - Bitka kod Staffarde: francuska pobeda u Pijemontu, zauzeta većina Savoje (Eugen Savojski pomagao svom rođaku).
21. 8. - Austrijski car Leopold I dao Srbima Privilegiju, osnov srpske crkveno-narodne samouprave u Monarhiji[10][9] (srpski narod priznat kao posebna politička celina sa SPC kao nosiocem[17]); dokument dat preko austrijske kancelarije, mađarsko plemstvo smatra ovo povredom svojih prava, pokušavaće da ukmeti Srbe[4] a katolička crkva hoće porez desetinu.- 21. 8. - Bitka kod Zernešta: osmanlije i Tekelijevi kuruci porazili habsburško-erdeljske snage - Mihály Teleki poginuo, general Heißler zarobljen. Ludvig Badenski će krenuti na Tekelija po cenu gubitka Srbije[18]. Gen. Veterani s delom vojske i Srpskom milicijom prešao Dunav prema Erdelju, potpuk. Antonije Znorić postavljen za komandanta Karansebeša[19].
Začetak Kalkute na obalama reke Hugli
- 24. 8. - Job Charnock iz Engleske istočnoindijske kompanije se uz dozvolu cara Aurangzeba iskrcao u mestu Sutanuti - ovo se smatra početkom Kalkute.
29. 8. - Turci zauzeli Vidin[15].
3. 9. - Adrijan postaje poslednji patrijarh moskovski (do 1700).- 3. 9. - Prvi džungarsko-ćingovski rat (ili Ojratsko-mandžurski): Bitka kod Ulan Butunga bez jasnog pobednika.
9. 9. - Turci povratili Niš[15] nakon što ga je Guido von Starhemberg branio 25 dana, carska vojska propuštena, Srbi ubijeni[5]. Veliki vezir obećava amnestiju onima koji se ponovo potčine sultanu, mnogi oko Morave i u Šumadiji to i čine, neki se vraćaju i iz Srema, razočarani u habsburšku vlast[15].
17. 9. - Mlečani zauzeli Valonu i obližnju Kaninu, ostaju samo do sledećeg marta (kada Corner umre u Valoni 1. listopada, naslijedi ga manje sposobni Domenico Mocenigo)[20].
20. 9. - Tatari poharali okolinu Beograda[21].- septembar? - Gen. Vladislav Čaki poslat da brani obalu Save, ali nakon pojave Tatara pobegao u Potisje, usput pljačka više naselja[22].
22. 9. - Imre Tekeli izabran za kneza Erdelja (do 1691).
27. 9. - Zauzeto Smederevo[15].
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac |
5. 10. - Književna Accademia dell'Arcadia održala prvi sastanak u Rimu.
6. 10. - Velika seoba Srba: prebačena poslednja grupa izbeglica iz Beograda[5].
8. 10. - Opsada Beograda: Turci se vratili u grad posle kratke opsade i eksplozije barutane koja je potpuno uništila zamak despota Stefana. Tatari prethodnih dana pljačkali Srem[15]. Ludvig Badenski nakon pada Beograda naređuje da se napuste i razore Šabac, Mitrovica, Rača i Brod - panika kod izbeglica, beže prema Budimu, zajedno sa lokalnim Srbima iz današnje Vojvodine (40 dana do Sentandreje)[22]. Kaluđeri nose mošti svetaca (npr. kneza Lazara)[5].
16. 10. - Diploma Leopoldinum: regulisani politički status i sloboda vere u Erdelju, zasebno od Ugarske.- 16 - 24. 10. - Bitka za Québec, neuspešni engleski pokušaj protiv Francuza.
- jesen? - Turci uspjeli privremeno preoteti Slavoniju, osim Osijeka i Virovitice, vlaško naselje oko Podborja (Daruvara, Mala Vlaška) stalo uz Turke, vjerovatno zbog habsburškog zlostavljanja[23]. (Šišić: "a onda [Ćuprilić] okrene na Osijek i ostale neke slavonske gradove; ali ovdje ne učini ništa."[24]).
Shema Papinove mašine s klipom
4. 12. - Razoran zemljotres kod Villacha, šteta i u Istri.- 10. 12. - Kolonija Massachusetts prva u Severnoj Americi izdaje bills of credit, vrstu novčanica.
11. 12. - Protekcionalna diploma Leopolda I Srbima, izdata preko Ugarske dvorske kancelarije - obećana komisija za ispitivanje tužbi za nasilje[10][4], nešto proširene privilegije iz avgusta, lokalnim vlastima se naređuje da ih poštuju (zahtevali su ratne poreze od Srba)[25].- decembar - John Flamsteed video Uran ali ga je katalogizovao kao zvezdu (34 Tauri).
29. 12. - Zemljotres pogodio Ankonu.
Kroz godinu |
- Glad: begunci u Srbiji jedu konjsko i pasje meso, pa i meso mrtvih ljudi[21]. Velika glad i u Bosni - "...U Saraevu izidoše dica mater mrtvu. U Banjoj Luci koga su obisili, obnoć bi ga gladni ljudi svega izili..."[4].
- Zahumsko-hercegovački mitropolit Savatije Ljubibratić napadao Ljubomir (kod Trebinja) sa mletačkim providurom[26].
- Bosanski biskup Nikola Ogramić-Olovčić koristi vojsku kako bi franjevce u Slavoniji prinudio na poslušnost[27].
- Počela s radom habsburška komisija za izradu karte i gruntovnog popisa novoosvojenih dobara u Ugarskoj - jedan od uzroka Rakocijevog ustanka 1703[28].
Denis Papin napravio model parne mašine sa klipom.
Rođenja |
28. 2. - Aleksej Petrovič Romanov, ruski carević († 1718)- novembar - Charles Theodore Pachelbel, kompozitor († 1750)
c. - Simeon Končarević, episkop dalmatinski i albanski († 1769)- ? - Stanislav Radonjić, crnogorski guvernadur († 1758)
Smrti |
22. 2. - Charles Le Brun, slikar (* 1619)
18. 4. - Karlo V Lorenski, habsburški vojskovođa (* 1643)
1. 10. - Girolamo Cornaro (Corner), mletački zapovjednik (* 1632)
Reference |
↑ Istorija s. n., 521-2
↑ 2,02,12,2 Istorija s. n., 522
↑ Historija n. J., 1118
↑ 4,04,14,24,34,44,5 Ćorović, Vladimir. Velika seoba Srba u Austriju. rastko.rs
↑ 5,05,15,25,3 Popović, Dušan J. Напуштање Србије и Београда, догађаји непосредно после Сеобе. rastko.rs
↑ Istorija s. n., 559
↑ 7,07,17,2 Istorija s. n., 523
↑ Istorija s. n., 545
↑ 9,09,1 Srpske privilegije carskog doma habzburškog. carskepovlastice.blogspot.com
↑ 10,010,110,2 Kostić, Radonić. Инвитаторија цара Леополда I и привилегије српске. rastko.rs
↑ Istorija s. n., 525
↑ Istorija s. n., 526-7
↑ Cerović, Ljubivoje. Srbi u Slovačkoj. rastko.rs
↑ Istorija s. n., 528
↑ 15,015,115,215,315,415,515,6 Katić, Tatjana Tursko osvajanje Srbije 1690 (preview). cosbelgrade.com
↑ Setton, 373
↑ Istorija s. n., 527
↑ F. L. Carsten (1 January 1961). The New Cambridge Modern History: The ascendancy of France, 1648-88. CUP Archive. str. 499–. ISBN 978-0-521-04544-5. http://books.google.com/books?id=FzQ9AAAAIAAJ&pg=PA499.
↑ Istorija s. n., 555
↑ Setton, 374-5
↑ 21,021,1 Istorija s. n., 532
↑ 22,022,1 Istorija s. n., 534
↑ Historija n. J., 1001
↑ Šišić, Hrvatska povijest 2-V
↑ Istorija s. n., 527
↑ Istorija s. n., 557
↑ Historija n. J., 1004
↑ Historija n. J., 1135
- Literatura
- Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
Ferdo Šišić. Hrvatska povijest. Drugi dio /Poglavlje V.. (hr Wikizvor)
Kategorija:
- 1690
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.284","walltime":"0.356","ppvisitednodes":"value":4296,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":13524,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":3087,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":17,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":4,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":13245,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 252.542 1 -total"," 30.11% 76.041 1 Šablon:Reference"," 25.27% 63.830 1 Šablon:Godina_nav"," 22.87% 57.761 18 Šablon:Dr"," 20.89% 52.762 18 Šablon:Dr-make"," 18.10% 45.705 1 Šablon:Cite_book"," 15.08% 38.085 1 Šablon:Citation/core"," 9.33% 23.571 1 Šablon:Godina_u_drugim_kalendarima"," 8.59% 21.696 18 Šablon:Drep"," 5.87% 14.825 18 Šablon:Dr-logno"],"cachereport":"origin":"mw1258","timestamp":"20190824132533","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"1690","url":"https://sh.wikipedia.org/wiki/1690","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q7678","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q7678","author":"@type":"Organization","name":"Doprinositelji Wikimedijinim projektima","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2010-06-28T09:52:46Z","dateModified":"2018-03-06T19:58:00Z","headline":"godina"(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":169,"wgHostname":"mw1253"););
