ზეახალი ვარსკვლავი სექციების სია აღწერა | იხილეთ აგრეთვე | ლიტერატურა | რესურსები ინტერნეტში | სანავიგაციო მენიუ"SUPERNOVAE. By what mechanism do massive stars explode?"1990PhT....43i..24B1997ARA&A..35..309Fhep-ph/03060562003PhRvD..68k3009TList of Supernovae-related Web pagesRSS news feedSternberg Astronomical Institute Supernova CatalogueSternberg Astronomical Institute Supernova CatalogueThe Boom Next DoorBoomCodeList of Supernovae with IAU DesignationsScientists See Supernova in Actionრ
წარმოქმნამთავარ მიმდევრობამდელი ვარსკვლავიმთავარი მიმდევრობაჰორიზონტალური განშტოებაასიმპტოტური გიგანტური განშტოებადრეჯაფიარასტაბილურობის ზოლიწითელი შეჯგუფებავარსკვლავი PG1159ცვალებადი მირაპლანეტური ნისლეულიპროტოპლანეტური ნისლეულიკაშკაშა წითელი ნოვაკაშკაშა ცისფერი ცვალებადივოლფ-რაიეს ვარსკვლავიყალბი ზეახალიზეახალიჰიპერნოვაჰერცშპრუნგ-რასელის დიაგრამაფერთა დიაგრამა
ასტროფიზიკავარსკვლავები
ვარსკვლავივარსკვლავიერი სიდიდითახალი ვარსკვლავისატელესკოპიგალაქტიკაშიკიბორჩხალისებრი ნისლეული1054პულსარიკიბორჩხალისებრ ნისლეულშიპულსარისპექტრისწითელი გიგანტიწნევააფეთქებამატერიასივრცეშისამყაროშიენერგიაგალაქტიკისბირთვიგრავიტაციული
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid blue; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%AB%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98_%E1%83%AB%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლები"u003Eu003Cimg alt="Khevi, Georgia — View of Gergeti Trinity Church.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg/100px-Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg" decoding="async" width="100" height="57" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg/150px-Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg/200px-Khevi%2C_Georgia_%E2%80%94_View_of_Gergeti_Trinity_Church.jpg 2x" data-file-width="900" data-file-height="510" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%AB%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98_%E1%83%AB%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლები"u003Eეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლებისu003C/au003E კონკურსი დაიწყო! ჩაერთეთ და მოიგეთ პრიზები!u003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Enu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
ზეახალი ვარსკვლავი
Jump to navigation
Jump to search
კეპლერის ზეახალის ნარჩენი
ზეახალი ვარსკვლავი (ლათ. supernova [ˌsuːpərnoʊvə] (მხ. რ.), supernovae [ˌsuːpərnoʊviː] (მრ. რ.), ტერმინი გამოიგონეს ასტრონომებმა — ვალტერ ბაადემ და ფრიც ზვიკიმ 1931 წელს) — ვარსკვლავი, რომლის ბრწყინვალება რამდენიმე წამში იზრდება, დაახლოებით, 20 ვარსკვლავიერი სიდიდით, შემდეგ კი შედარებით ნელა მცირდება და პირვანდელ ნათებასთან საერთო აღარაფერი აქვს. ზეახალი ვარსკვლავის ანთება ბევრად დიდი მასშტაბის მოვლენაა, ვიდრე ახალი ვარსკვლავისა. ანთების მაქსიმუმის დროს ზეახალი ვარსკვლავის ბრწყინვალება, თითქმის, უტოლდება იმ გალაქტიკის ბრწყინვალებას, რომელსაც ეკუთვნის. ამ დროს სპექტრში ჩანს ძალიან განიერი ხაზები. ეს მიუთითებს იმაზე, რომ ვარსკვლავიდან ნივთიერება გამოიტყორცნება 20000 კმ/წმ-მდე სიჩქარით. ზეახალი ვარსკვლავის ანთება იშვიათი მოვლენაა; ცალკეულ გალაქტიკაში, საშუალოდ, საუკუნეში ერთხელ ხდება. მას მერე, რაც XVII საუკუნის დასაწყისი ტელესკოპი გამოიგონეს, ჩვენს გალაქტიკაში ზეახალი ვარსკვლავის ანთება არ შეუნიშნავთ. იმ ადგილებში, სადაც, მატიანეების მიხედვით, ზეახალი ვარსკვლავი აინთო, ამჟამად შეიმჩნევა თავისებური მნათი ნისლეულები, რომლებიც ზეახალი ვარსკვლავის ანთების შედეგადაა წარმოქმნილი. მათგან ყველაზე კარგად შესწავლილია კიბორჩხალისებრი ნისლეული, რომელიც 1054 წელს ანთებული ზეახალი ვარსკვლავის ადგილზე მოჩანს. ამ ზეახალი ვარსკვლავის ნაშთია გამოკვეთილი პულსარი კიბორჩხალისებრ ნისლეულში. ნისლეულის ცენტრალური ნაწილი და პულსარი სპექტრის ვრცელ დიაპაზონში (რადიოდიაპაზონი, რენტგენული დიაპაზონი და სხვა) ასხივებენ. გაფართოების სიჩქარე ამჟამად, დაახლოებით, 1500 კმ/წმ-ია.
სექციების სია
1 აღწერა
2 იხილეთ აგრეთვე
3 ლიტერატურა
4 რესურსები ინტერნეტში
აღწერა |
როგორც ცნობილია, ვარსკვლავში თერმო ბირთვული რეაქცია მიმდინარეობს. რეაქციის მიმდინარეობასთან ერთად, მასში მონაწილე ნივთიერების რაოდენობა იკლებს და წამოიქმნება წითელი გიგანტი. ამ დროს რეაქციის შედეგად წარმოქმნილი წნევა მცირდება და დგება მომენტი, როცა წითელი გიგანტის შიგნით არსებულ წნევას მისივე მიზიდულობის ძალა გადააჭარბებს ანუ არსებული წონასწორობა ირღვევა. ზედა ფენებში არსებული მატერია „ჩაიქცევა“ და დიდი აჩქარებით დაეცემა ცენტრში არსებულ მატერიას. ხდება აფეთქება, რის შედეგადაც ვარსკვლავის მატერია დიდი სიჩქარით გაიტყორცნება სივრცეში. ამ მომენტს ზეახალი ვარსკვლავის ანთება (აფეთქება) ჰქვია. დაკვირვებად სამყაროში ეს ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული მოვლენაა. აფეთქების ენერგია გამოსხივდება ყველა დიაპაზონში და მთლიანად პროცესი უაღესად მასშტაბურია. გამოსხივების სიმძალვრე ზოგჯერ მთელი გალაქტიკის გამოსხივებასაც კი აღემატება. აფეთქების შედეგად ვარსკვლავს ჩამოსცილდება ზედა ფენები, რჩება მხოლოდ ბირთვი, კომპაქტური ობიექტი, რომლის თვისებებს მხოლოდ მისი მასა და, შესაბამისად, გრავიტაციული ველის ძალა განსაზღვრავს. მასში არსებული მატერია თავისივე გრავიტაციის გამო იკუმშება და მისი სიმკვრივე წარმოუდგენელ სიდიდეს აღწევს.
იხილეთ აგრეთვე |
- ახლისმსგავსი ვარსკვლავი
ლიტერატურა |
- ბეტე, ჰანს (September 1990). "SUPERNOVAE. By what mechanism do massive stars explode?". Physics Today 43 (9): 24–27. Bibcode 1990PhT....43i..24B. . http://web.archive.org/web/20110611231333/http://www.physicstoday.org/vol-43/iss-9/vol43no9p24_27.pdf.
კროსველი, კენ (1996). The Alchemy of the Heavens: Searching for Meaning in the Milky Way. Anchor Books. ISBN 0385472145. A popular-science account.
Filippenko, A. V. (1997). "Optical Spectra of Supernovae". Annual Review of Astronomy and Astrophysics 35 (1): 309–355. Bibcode 1997ARA&A..35..309F. . An article describing spectral classes of supernovae.
Takahashi, K.; Sato, K.; Burrows, A.; Thompson, T. A. (2003). "Supernova Neutrinos, Neutrino Oscillations, and the Mass of the Progenitor Star". Physical Review D 68 (11): 77–81. arXiv:hep-ph/0306056. Bibcode 2003PhRvD..68k3009T. . A good review of supernova events.
რესურსები ინტერნეტში |
List of Supernovae-related Web pages.- RSS news feed (RSS). The Astronomer's Telegram. წაკითხვის თარიღი: 2006-11-28.
Tsvetkov, D. Yu.; Pavlyuk, N. N.; Bartunov, O. S.; Pskovskii, Yu. P.. Sternberg Astronomical Institute Supernova Catalogue. Sternberg Astronomical Institute, Moscow University. წაკითხვის თარიღი: 2006-11-28. A searchable catalog.*Tsvetkov, D. Yu.; Pavlyuk, N. N.; Bartunov, O. S.; Pskovskii, Yu. P.. Sternberg Astronomical Institute Supernova Catalogue. Sternberg Astronomical Institute, Moscow University. წაკითხვის თარიღი: 2006-11-28. A searchable catalog.
Anonymous. (2011-09-04) The Boom Next Door. Kabummer.com. წაკითხვის თარიღი: 2011-09-04. A short note on SN 2011fe Supernova, the closest supernova after 30 years.
Anonymous. (2007-01-18) BoomCode. WikiUniversity. წაკითხვის თარიღი: 2007-03-17. Professional-grade type II supernova simulator on Wikiversity.- List of Supernovae with IAU Designations. International Astronomical Union. წაკითხვის თარიღი: 2010-10-25.
- Overbye, D.. “Scientists See Supernova in Action“, The New York Times, 2008-05-21. წაკითხვის თარიღი: 2008-05-21.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- ასტროფიზიკა
- ვარსკვლავები
(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.228","walltime":"0.299","ppvisitednodes":"value":3928,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":88906,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":43673,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":14,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":1,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":83,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 189.853 1 -total"," 45.90% 87.144 3 თარგი:Cite_journal"," 38.27% 72.660 3 თარგი:Citation/core"," 24.76% 47.000 1 თარგი:ვარსკვლავი"," 21.33% 40.498 1 თარგი:Navbox"," 14.42% 27.382 7 თარგი:Citation/identifier"," 13.49% 25.611 6 თარგი:Cite_web"," 6.12% 11.624 3 თარგი:Citation/make_link"," 5.94% 11.271 1 თარგი:Commons_category"," 5.86% 11.121 14 თარგი:Hide_in_print"],"cachereport":"origin":"mw1238","timestamp":"20190718060544","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u10d6u10d4u10d0u10eeu10d0u10dau10d8 u10d5u10d0u10e0u10e1u10d9u10d5u10dau10d0u10d5u10d8","url":"https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q3937","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q3937","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2006-08-28T09:07:16Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Keplers_supernova.jpg"(RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":159,"wgHostname":"mw1321"););
