ყირიმი ისტორია | რესურსები ინტერნეტში | ლიტერატურა | სანავიგაციო მენიუ45°21′00″ ჩ. გ. 34°19′00″ ა. გ. / 45.35000° ჩ. გ. 34.31667° ა. გ. / 45.35000; 34.31667ყირიმი — გეოგრაფიული ენციკლოპედიაყირიმი — ენციკლოპედია ბრიტანიკარ
დნეპროპეტროვსკიდონეცკივინიცავოლინიზაპოროჟიეივანო-ფრანკოვსკიიმიერკარპატებიკიევიკიროვოგრადილვოვილუგანსკინიკოლაევიოდესაპოლტავაჟიტომირიროვნოსუმიტერნოპოლიჩერკასიჩერნიგოვიჩერნოვციხარკოვიხერსონიხმელნიცკი
ნახევარკუნძულები ანბანის მიხედვითუკრაინის ნახევარკუნძულებიყირიმი
რუს.უკრ.ყირიმ.სამხრეთ უკრაინაშიშავი ზღვააზოვის ზღვააღმოსავლეთ ევროპის ვაკესქერჩის ნახევარკუნძულითარხანკუთის ნახევარკუნძულითარაბატის ცელათიყირიმის მთებსყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკისჩორნაიაბელბეკიკაჩაალმასალგირიკრასნოესტაროესაქსკოესიმფეროპოლისევასტოპოლიქერჩიიალტამისხორიალუპკასიმეიზიგურზუფიალუშტაპალეოლითისIVV საუკუნეებშიX საუკუნეშიტმუტარაკანის სამთავროსXIII საუკუნეშიოქროს ურდოსXIIIXV საუკუნეებშიყირიმის სახანორუსეთსსიმფეროპოლიმეორე მსოფლიო ომის1944წითელმა არმიამყირიმის ოლქირსფსრუკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის2014კრიზისისრუსეთმა
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid blue; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eu003Cimg alt="CEE Spring CEE.xcf" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/100px-CEE_Spring_CEE.xcf.png" decoding="async" width="100" height="65" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/150px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/200px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 2x" data-file-width="548" data-file-height="356" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eვიკიგაზაფხული 2019u003C/au003E დაიწყო! ჩაერთეთ ვიკიმარათონში და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Eu003Cbr /u003E(კონკურსში მონაწილეობამდე გაეცანით მის u003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019/%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019/წესები"u003Eu003Cbu003Eწესებსu003C/bu003Eu003C/au003E)nu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid red; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eu003Cimg alt="UG-GE Wikipedia contest CBP.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/200px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png" decoding="async" width="200" height="81" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/300px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/400px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 2x" data-file-width="1270" data-file-height="512" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003E1 აპრილიდან - 31 მაისის ჩათვლით ჩაერთეთ u003Cbr /u003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eსაბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსშიu003C/au003E!u003Cbr /u003E შემქნით სტატიები და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Enu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
ყირიმი
Jump to navigation
Jump to search
| ყირიმი | |
 | |
მთავარი მდინარეები | ჩორნაია ბელბეკი კაჩა ალმა სალგირი |
კოორდინატები | 45°21′00″ ჩ. გ. 34°19′00″ ა. გ. / 45.35000° ჩ. გ. 34.31667° ა. გ. / 45.35000; 34.31667 |
ფართობი | 27 000 კმ² |
უმაღლესი მწვერვალი | რომან-ყოში, 1545 მ. |
ქვეყანა |  უკრაინა |
ყირიმის ნახევარკუნძული (რუს. Крымский полуостров, უკრ. Кримський півострів, ყირიმ. Qırım yarımadası) — ნახევარკუნძული სამხრეთ უკრაინაში. ფართობი 27 000 კმ². დასავლეთით და სამხრეთით აკრავს შავი ზღვა, აღმოსავლეთით — აზოვის ზღვა. ჩრდილოეთით პერეკოპის ვიწრო ყელით უკავშირდება აღმოსავლეთ ევროპის ვაკეს. ყირიმის აღმოსავლეთ კიდეზე, შავსა და აზოვის ზღვებს შორის, მდებარეობს ქერჩის ნახევარკუნძული, დასავლეთით ყირიმი ბოლოვდება თარხანკუთის ნახევარკუნძულით. ყირიმის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროს გასწვრივ აზოვის ზღვის წყალმარჩხი ყურეებია, რომლებიც ზღვიდან გამოყოფილა ქვიშიანი არაბატის ცელათი. ყირიმის ჩრდილოეთი დიდი ნაწილი სტეპური ვაკეა, სამხრეთი მცირე ნაწილი უკავია ყირიმის მთებს, რომელთა ძირზე ყირიმის სამხრეთი ნაპირის ვიწრო ზოლია. ნახევარკუნძულის უმეტესი ნაწილი შედის ყირიმის ავტონომიური რესპუბლიკის შემადგენლობაში.
სასარგებლო წიაღისეულებიდან ყირიმში არის რკინის მადანი, ტბებში — მარილები, სამკურნალო ტალახი და სხვა. ჰავა ყირიმის ჩრდილოეთ ნაწილში ზომიერად თბილია. სამხრეთ სანაპიროზე ჰავა ხმელთაშუა ზღვის ტიპისაა. მდინარეები წყალმცირეა. აღსანიშნავია მდინარეები ჩორნაია, ბელბეკი, კაჩა, ალმა, სალგირი და სხვა. არის რამდენიმე დიდი მლაშე ლიმანური ტბა, მათ შორის კრასნოე, სტაროე, საქსკოე და სხვა. ყირიმის ჩრდილოეთ ნაწილში განვითარებულია წაბლა ნიადაგი, ცენტრალურ ნაწილში — სამხრეთის შავმიწები. მთები შემოსილია მუხნარითა და წიფლნარით, ალაგ-ალაგ ფიჭვნარია. სამხრეთ ნაპირზე ხმელთაშუა ზღვის მცენარეულობაა. მთავარი ქალაქები და კურორტებია: სიმფეროპოლი, სევასტოპოლი, ქერჩი, იალტა, მისხორი, ალუპკა, სიმეიზი, გურზუფი, ალუშტა.
ისტორია |
ყირიმში ადამიანის ცხოვრების უძველესი კვალი განეკუთვნება პალეოლითის ეპოქას. ძველი წელთაღრიცხვის I საუკუნის II ნახევარში ყირიმი დაიპყრეს რომაელებმა, ახალი წელთაღრიცხვის III-IV საუკუნეებში შეიჭრნენ სხვადასხვა მომთაბარე ტომები, IV-V საუკუნეებში კი ბიზანტიის ექსპანსიის ობიექტი გახდა. X საუკუნეში ყირიმის აღმოსავლეთი ნაწილი ტმუტარაკანის სამთავროს შემადგენლობაში მოექცა. XIII საუკუნეში ყირიმში თათარ-მონღოლები შეიჭრნენ და იქ ოქროს ურდოს ყირიმის ულუსი შექმნეს. XIII-XV საუკუნეებში ყირიმში გაჩნდა გენუელთა სავაჭრო ქალაქები, ოქროს ურდოს დაშლის შემდეგ, 1443 წელს წარმოიქმნა ყირიმის სახანო. 1783 წელს რუსეთს შეუერთდა. 1784 წელს შევიდა ტავრიდის ოლქში (1787 წლიდან გუბერნია), ცენტრი ქალაქი სიმფეროპოლი.
მეორე მსოფლიო ომის დროს ყირიმში მძიმე ბრძოლები მიმდინარეობდა. აქ იბრძოდნენ პარტიზანული რაზმები, იატაკქვეშა ორგანიზაციები. 1944 წლის მაისში ყირიმი გაათავისუფლა წითელმა არმიამ. 1954 წელს ყირიმის ოლქი რსფსრ-ის შემადგენლობიდან გამოვიდა და შევიდა უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის შემადგენლობაში.
2014 წლის კრიზისის შემდეგ, რუსეთმა ნახევარკუნძულის ანექსია მოახდინა. ქვეყნების უმრავლესობა კვლავ მიიჩნევს ყირიმს უკრაინის შემადგენელ ნაწილად.
რესურსები ინტერნეტში |
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ყირიმი“ ვიკისაწყობში.
ყირიმი — გეოგრაფიული ენციკლოპედია (რუსული)
ყირიმი — ენციკლოპედია ბრიტანიკა (ინგლისური)
შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ყირიმი“ ვიკისაწყობში.
ლიტერატურა |
ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, გვ. 651, თბ., 1986 წელი.- Муратов М. В., Краткий очерк геологического строения Крымского полуострова, М., 1960;
- Кириллов И. А., Удивительный полуостров, Симферополь, 1963;
- История и археология древнего Крыма, К., 1957;
- История и археология средневекового Крыма, М., 1958.
| |||||||||||||||||
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- ნახევარკუნძულები ანბანის მიხედვით
- უკრაინის ნახევარკუნძულები
- ყირიმი
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"0.152","walltime":"0.231","ppvisitednodes":"value":1419,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":39267,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":19684,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":11,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":1,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":6,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 181.861 1 -total"," 40.41% 73.497 1 თარგი:უკრაინის_ადმინისტრაციული_განყოფილებები"," 34.79% 63.261 1 თარგი:ნავდაფა"," 32.44% 58.987 1 თარგი:ინფოდაფა_ნახევარკუნძული"," 19.17% 34.855 1 თარგი:Coord"," 7.28% 13.243 3 თარგი:ფერი"," 6.99% 12.720 1 თარგი:ქსე"," 6.87% 12.490 1 თარგი:დროშა"," 6.18% 11.244 1 თარგი:Flagicon"," 5.34% 9.709 1 თარგი:Lang-ru"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.008","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":655938,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1329","timestamp":"20190409150411","ttl":2592000,"transientcontent":false););"@context":"https://schema.org","@type":"Article","name":"u10e7u10d8u10e0u10d8u10dbu10d8","url":"https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A7%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98","sameAs":"http://www.wikidata.org/entity/Q7835","mainEntity":"http://www.wikidata.org/entity/Q7835","author":"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects","publisher":"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":"@type":"ImageObject","url":"https://www.wikimedia.org/static/images/wmf-hor-googpub.png","datePublished":"2014-03-11T20:36:29Z","image":"https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ad/Satellite_picture_of_Crimea%2C_Terra-MODIS%2C_05-16-2015.jpg","headline":"u10dcu10d0u10eeu10d4u10d5u10d0u10e0u10d9u10e3u10dcu10ebu10e3u10dau10d8"(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgBackendResponseTime":134,"wgHostname":"mw1261"););
